Dövizli Sözleşmelere İlişkin Sınırlamanın Kapsamında Değişiklikler Yapılmıştır
16 Kasım 2018 tarihli ve 30597 sayılı Resmi Gazete ’de Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’De Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2018-32/52) yayımlanmıştır.
Bilindiği üzere, 13.09.2018 tarihli 30534 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yayımı tarihinde yürürlüğe giren 85 Sayılı Karar ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’a eklenen geçici 8 inci maddede; Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenemeyeceği açıklanmıştır. Ayrıca kararın yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde, daha önce yapılmış olan yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedellerin TL’ye çevrilmesi gerektiğine hükmedilmiştir.
Konuya ilişkin istisna halleri ilk olarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca 6 Ekim 2018 tarihli ve 30557 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan “Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Tebliğ No: 2008-32/34)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (No: 2018-32/51)” ile duyurulmuştur. Konuya ilişkin olarak 08.10.2018 tarihinde 2018-059 numaralı sirkülerimiz yayımlanmıştır.
Diğer taraftan uygulamada çıkan anlaşmazlık ve problemler nedeniyle Bakanlığa yapılan yoğun talepler üzerine söz konusu tebliğde değişiklikler yapılarak tekrar yayımlanmıştır. Sirkülerimizde 2018-32/52 nolu Tebliğ ile yapılan önemli değişikler aşağıda belirtilmeye çalışılmıştır.
Gayrimenkul Satış ve Kiralama Sözleşmelerine de İstisna Getirilmiştir.
İlk düzenlemede Türkiye’de yerleşik kişilerce yapılan gayrimenkul satış ve kiralama sözleşmelerine herhangi bir istisna getirilmemiş iken bu defa yapılan düzenlemede serbest bölgelerde yapılan gayrimenkul kiralama ve satış sözleşmeleri madde metninden çıkarılarak döviz cinsinden sözleşme yapılmasına imkan sağlanmıştır.
(1) Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu (serbest bölgeler dahil ) yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
(2) Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu (serbest bölgeler dahil ) yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
Ayrıca Tebliğin 8. Maddesi 3., 4. ve 5. bentlerinde aşağıda belirtilen istisnalar getirilmiştir.
1. Alıcı veya kiracısı aşağıda belirtilen gayrimenkul sözleşmeleri
- Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişiler
- Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketler
2. Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla yapılan gayrimenkul kiralama sözleşmeleri
3. Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmeleri
(3) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan Türkiye’de yerleşik kişilerin veya bu maddenin on dokuzuncu fıkrasında belirtilen kişilerin alıcı veya kiracı olarak taraf oldukları gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
(4) Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasıyla ilgili gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
(5) Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanmasına ilişkin gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
Gemi Adamlarının Taraf Olduğu İş Sözleşmelerine de İstisna Getirilmiştir.
İlk düzenlemede Türkiye’de yerleşik kişiler için sadece yurt dışında ifa edilecek sözleşmelere istisna getirilirken bu defa gemi adamlarının taraf oldukları iş sözleşmelerinin de döviz cinsinden yapılmasına imkan sağlanmıştır. Değişiklik aşağıdaki gibidir.
(6) Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; yurt dışında ifa edilecekler ile gemi adamlarının taraf oldukları dışında kalan iş sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
Konuyla ilgili olarak mevzuatımızda yer alan gemi adamlarına ilişkin tanımlamalar aşağıdaki gibidir.
Türk Ticaret Kanunu Madde 821’deki tanımına göre gemi adamı; “Kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimselerdir”.
Deniz İş Kanunu Madde 2’ye göre ise; “Bir hizmet akdine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalarla diğer kimselere "gemi adamı" denir.
STCW1 ve Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 180 sayılı “Gemi adamlarının Çalışma Saatleri ve Gemilerin Gemi adamları ile Donatılması Hakkındaki Sözleşmesi” nde geçen gemi adamı tanımı ise; denizde giden bir gemide hangi görevde olursa olsun ulusal hukuk veya düzenlemeler veya ortak antlaşmalarla ifade edilen herkes, şeklindedir.
Hizmet Sözleşmelerine İlişkin İstisnalara Yurt Dışında Başlayan veya Sonlanan Bütün Hizmet Sözleşmeleri İlave Edilmiştir.
İlk düzenlemede hizmet sözleşmelere ilişkin istisnalarda Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmelerinde sadece elektronik haberleşmeye ilişkin sözleşmeler istisna edilmişken, madde metninden elektronik haberleşme ibaresi çıkarılarak belirtilen kapsamdaki tüm hizmet sözleşmelerinin dövizli düzenlenmesine imkan sağlanmıştır.
(7) Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; aşağıda belirtilenler dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.
a) Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,
b) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
c) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,
ç) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri.
Eser Sözleşmelerinde Dövizli Maliyetleri Olan Sözleşmelere İstisna Getirilirken TUGSK ile Tanımlanan Gemilerin inşasına ilişkin İstisna Metinden Çıkarılmıştır.
Hatırlanacağı üzere ilk düzenlemede TUGSK’da tanımlanan gemilerin inşası, tamiri ve bakımına ilişkin eser sözleşmelerine istisna getirilirken , bu defa yapılan düzenlemede bu istisna kaldırılmış, döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerine istisna getirilerek döviz cinsinden düzenlenmesine imkan sağlanmıştır.
(8) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.
İş Makinelerinin Kiralanması ve Satışı Taşıt Kiralama ve Satışından Ayrı Tutulmuştur.
İlk düzenlemede Menkul sözleşmelerine getirilen istisna maddesinde İş makineleri dahil Taşıt kiralamaları ve satışı istisna dışı bırakılırken, bu defa yapılan düzenlemede, sadece taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri istisna dışı bırakılmıştır. Buna göre iş makinelerinin kiralanması ve satışına ilişkin sözleşmelerin döviz cinsinden yapılabilmesi imkanı sağlanmıştır.
(9) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; iş makineleri dahil taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.
(10) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; iş makineleri dahil taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.
Yazılımlara ilişkin Lisans ve Hizmet Sözleşmelerindeki İstisnanın Sadece Yurt Dışındaki Üretimlere İlişkin Olduğu Vurgulanmıştır.
Hatırlanacağı üzere ilk düzenlemede yurt dışında üretilen yazılımlara getirilen istisna açık iken donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde yurt dışı üretim şartı olup olmadığı açık değil iken , bu defa yapılan düzenlemede ifade netleştirilmiştir. Buna göre istisna sadece bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerine getirilmiş olmaktadır.
(11) Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile yurt dışında üretilen donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkündür.
Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Yapılan Sözleşmelerde Yüklenici Kavramı Genişletilmiş, İstisnaya Görevli Şirketler ve Bunların Sözleşme İmzaladığı Taraflar da İlave Edilmiştir.
İlk düzenlemeye yapılan ilaveler kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu dövizli ihalelere ilişkin sözleşmelerde yüklenici olarak belirlenen karşı taraf aşağıdaki şekilde genişletilmiştir.
(16) ’Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür . ‘’
Ayrıca Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak bankanın taraf olmadığı sözleşmeler de istisna olacak şekilde aşağıdaki şekilde düzenlenme yapılmıştır.
(17) 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak yapılan sözleşmelerde sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür. Bu işlemlerle ilgili olarak bankaların taraf olduğu sözleşmelerde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkündür.
13 Eylül 2018 Tarihi Öncesi Düzenlenmiş Kıymetli Evraklar İstisna Kapsamına Alınmıştır.
Hatırlanacağı üzere ilk düzenlemede sınırlama dahilindeki sözleşmeler kapsamında düzenlenecek çek, senet vb. kıymetli evraklar da TL olarak düzenlenmesi gerektiği belirtilmişti. Bu defa yapılan ilave ile 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan bu kapsamdaki kıymetli evraklar anılan geçici madde hükmünden istisna tutulmuştur.
(21) Bu madde uyarınca sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayan sözleşmeler kapsamında düzenlenecek kıymetli evraklarda yer alan bedellerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak belirlenmesi mümkün değildir. Ancak, 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce düzenlenmiş ve dolaşıma girmiş bulunan bu kapsamdaki kıymetli evraklar anılan geçici madde hükmünden istisnadır.
Taşımacılık Faaliyetlerine İlişkin Hizmet Sözleşmelerinde Akaryakıt Fiyatlarına Endeksleme Yapılabilecek .
İlk Tebliğde yapılan düzenlemeye göre Uluslararası Piyasalarda Fiyatı Belirlenen Sözleşmeler de dövize endeksli sözleşme sayılacaktır, hükmüne istisna getirilerek taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılmasına imkan sağlanmıştır.
(22) Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler, 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında dövize endeksli sözleşme olarak değerlendirilir. Ancak, taşımacılık faaliyetlerine ilişkin hizmet sözleşmelerinde akaryakıt fiyatlarına endeksleme yapılması mümkündür.
Türkiye’de Yerleşik Kişilerin Yurt Dışı Şube, Temsilcilik, Ortaklıkların Yurt Dışında İfa Edecekleri Sözleşmelerinin de İstisna Sayılacağı Vurgulanmıştır.
Hatırlanacağı üzere Türkiye’de Yerleşik Kişilerin Yurt Dışı Şube, Temsilcilik, Ortaklıkların taraf olduğu sözleşmeler de tebliğde belirtilen istisnalar dışında döviz cinsinden yada dövize endeksli düzenlenemeyecektir. Bu defa yapılan düzenlemede ; sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi halinde sınırlamanın uygulanmayacağı belirtilmiştir.
(23) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, işlettiği veya yönettiği fonlar, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler 32 sayılı Kararın 4 üncü maddesinin (g) bendi uygulaması kapsamında Türkiye’de yerleşik olarak değerlendirilir. Ancak, sözleşmenin yurt dışında ifa edilmesi durumunda bu fıkra hükmü uygulanmaz.
Diğer taraftan ilk düzenlemede hizmet sözleşmelerinde bulunan benzer bir istisna zaten mevcuttur.
13 Eylül 2018 Tarihi Öncesi Düzenlenmiş Finansal Kiralama Sözleşmeleri İstisna Kapsamına Alınmıştır.
(26) 32 sayılı Kararın Geçici 8 inci maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten önce akdedilmiş bulunan, menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmeleri anılan geçici madde hükmünden istisnadır.
Buna göre belirtilen finansal kiralama sözleşmelerin de 13 Eylül 2018 tarihinden Düzenlenenlerde TL belirleme söz konusu olacaktır.
Söz konusu tebliğe aşağıda'ki linkten ulaşabilirsiniz.
Lütfen Tıklayınız
Saygılarımızla